Kluczowy składnik diety
Białko spełnia w organizmie liczne ważne funkcje – jest wykorzystywane do budowy i regeneracji tkanek, stanowi główny budulec mięśni, skóry, ścięgien, naczyń krwionośnych, organów wewnętrznych, kości, sierści i kopyt. Pomaga regulować funkcjonowanie wielu układów ciała.
Z białka zbudowane są przeciwciała odpowiadające za walkę z bakteriami i wirusami, enzymy i niektóre hormony oraz nukleoproteiny tworzące DNA.
Dzięki białkom odbywa się transport tlenu oraz dochodzi do skurczów mięśni. Poza wodą, białko stanowi również najistotniejszy procentowo składnik ciała.
W gruncie rzeczy 80% beztłuszczowej i pozbawionej wody masy ciała konia to białko.
Niesłuszne oskarżenie?
Jeśli więc jest ono tak istotne to dlaczego uważa się je za przyczynę tak wielu problemów zdrowotnych u koni?
Dawniej wartość energetyczną pasz określano nie na podstawie poziomu skrobi, ale właśnie białka, więc można zrozumieć, że wysokobiałkowe (i jednocześnie wysokoskrobiowe) tradycyjne pasze, takie jak jęczmień, były uważane za przyczynę wszelkich niepożądanych efektów i problemów zdrowotnych, jak nadmierna pobudliwość, ochwat, kolki i zapalenie nasad kości u młodych koni. Wyniki badań wykazały jednak, że tak naprawdę to wysoki poziom skrobi oraz niedobory składników mineralnych, w tym mikroelementów, wywołują problemy z mięśniami i układem pokarmowym oraz rozwojowe schorzenia kości i tkanek miękkich u młodych koni.
Czym jest białko?
Jest to cząsteczka złożona z długiego łańcucha aminokwasów. Do syntezy białka organizm potrzebuje aż 22 rodzajów aminokwasów, z których 10 to aminokwasy egzogenne, które muszą bezwzględnie być obecne w diecie zwierzęcia. Z kolei aminokwasy endogenne są u koni syntetyzowane przez mikroorganizmy flory jelitowej jelita ślepego i grubego, a także samodzielnie przez organizm zwierzęcia, więc nie jest konieczne dostarczanie ich z zewnątrz.
Aby mogło powstać białko, wszystkie potrzebne aminokwasy muszą być dostępne jednocześnie i w odpowiednich ilościach. Wyzwanie polega więc na tym, by dostarczyć koniowi w diecie na tyle dużo białka, by organizm miał stale odpowiedni zapas aminokwasów, które będzie wykorzystywał do budowy tkanek, enzymów i hormonów, a także do naprawy uszkodzeń.
Jakość białka w paszy
Dobre białko powinno zawierać komplet aminokwasów oraz powinno być efektywnie trawione. Dzięki temu więcej aminokwasów zostanie wchłoniętych do krwiobiegu i tym większy będzie ich zapas, który organizm wykorzysta do budowy i regeneracji tkanek.
Źródła białka
Wybierając paszę białkową warto przyjrzeć się jakości tego składnika, ponieważ nie wszystkie surowce białkowe mają odpowiednią dla konia zawartość i proporcje aminokwasów.
Mączka sojowa jest najbardziej wartościowym źródłem białka w żywieniu koni (aż 48%), a ponadto zawiera szczególnie dużo lizyny, której brakuje w większości zbóż paszowych. Nie powinno się jednak podawać koniom surowej soi.
Podobnie jak soja, lucerna również jest źródłem białka. Coraz częściej możemy ją spotkać w gotowych paszach dla koni pod postacią sieczki, siana lub mączki lucernowej.
Pasze białkowe
Musimy pamiętać, że bardziej korzystne dla końskiego przewodu pokarmowego będzie podawanie mniejszej ilości paszy, ale o większej zawartości białka. Trzeba również pamiętać o odpowiednim składzie aminokwasowym, szczególnie w paszach przeznaczonych dla młodych koni, ponieważ młodzież karmiona paszami ubogimi w lizynę rośnie wolniej.
Zapotrzebowanie na białko
Wszystkie konie, niezależnie od wieku, potrzebują dobrego białka, ale potrzebna ilość białka zależy od wieku konia i stanu fizjologicznego. Największej ilości najlepszego białka wymagają konie młode w okresie wzrostu oraz klacze hodowlane, podczas gdy konie sportowe potrzebują nieco mniej.
Zbyt dużo białka
Koń, który je więcej białka niż potrzebuje, wydala znacznie więcej moczu, przez co rośnie zawartość amoniaku w powietrzu stajennym, szczególnie w słabo wentylowanych pomieszczeniach. Silny zapach amoniaku w stajni oznacza, że konie dostają zbyt dużo białka. Ponadto mokra ściółka w boksach oraz zanieczyszczone powietrze bezpośrednio szkodzą zdrowiu koni i podnoszą koszty obsługi i zakupu ściółki. Amoniak zalegający w powietrzu tuż nad ściółką stanowi również problem dla źrebiąt, ponieważ stają się one podatne na choroby dróg oddechowych.
Poza większymi kosztami nadmiar białka w końskiej diecie ma też inne szkodliwe konsekwencje dla ogólnego stanu zdrowia dorosłego konia. Prowadzi do zaburzeń żołądkowych, zmiany kwasowości w przewodzie pokarmowym i gorszego trawienia paszy. Wysoki poziom mocznika we krwi wpływa też na funkcjonowanie układ nerwowy, przez co koń staje się bardziej pobudliwy i płochliwy.
Konie z problemami wątrobowymi lub nerkowymi mają trudności z metabolizmem nadmiaru mocznika i amoniaku, przez co są mniej wydolne, mają problemy z energią pod koniec wyścigu, a nawet mogą zachorować na mięśniochwat.
Zbyt mało białka
Najczęściej spotykanym objawem jest słaby apetyt, jednak trzeba pamiętać, że niechęć do jedzenia towarzyszy również innym problemom. Do innych objawów braku białka należą: szorstka matowa sierść, powolny przyrost rogu kopytowego, a u źrebiąt nieprawidłowy rozwój szkieletu. U klaczy karmiących spada produkcja mleka, a ich źrebięta rosną wolniej niż normalnie. Wolniejszy wzrost i rozwój wyraźnie występuje też u odsadków i roczniaków, którym brakuje białka, jednak może być również efektem nieprawidłowej równowagi pomiędzy białkiem a energią w diecie. Zdarza się to wtedy, kiedy młodzież karmiona gotową paszą specjalnie zbilansowaną na potrzeby wzrostu i rozwoju otrzymuje dodatkową paszę białkową.
Białko dla klaczy hodowlanych
Do 9 miesiąca ciąży klacze potrzebują tyle samo białka, co każdy dorosły koń, po czym zapotrzebowanie rośnie gwałtownie dopiero w ostatnim trymestrze. Dla klaczy we wczesnej laktacji bardzo ważna jest jakość białka w paszy, szczególnie jeśli mają one być ponownie pokryte.
Klaczom jałowym na 30 do 45 dni przed planowanym kryciem warto zapewnić bogatszą dietę, dodając do diety źródło dobrego białka i energii. Jeśli ciąża zostanie potwierdzona, warto kontynuować takie żywienie aż do 40 dnia od pokrycia. Klacze w ostatnim trymestrze ciąży i na początku laktacji skorzystają z dodatku balancera GAIN Stud Care 32.
Białko dla młodych koni
Młode, rosnące zwierzęta mają najwyższe zapotrzebowanie na białko w porównaniu do innych grup wiekowych. Wysoka wartość odżywcza tego składnika przekłada się nie tylko na prawidłowe przyrosty wagi, ale również na prawidłowy rozwój kośćca i mięśni u odsadków. Zależy nam na białku zawierającym optymalną dawkę lizyny. Aby to osiągnąć, żywimy młodzież paszami zawierającymi mączkę sojową albo mączkę lub sieczkę z lucerny, na przykład lub GAIN Stud Care 32.
Białko dla koni wyczynowych
Głównym problemem w żywieniu koni sportowych jest odpowiedni do ich potrzeb poziom energii w 
paszy. Może się wydawać, że koń sportowy powinien dostawać więcej białka ze względu na rodzaj wykonywanej pracy, jednak zazwyczaj nie jest to konieczne, gdyż pasze przeznaczone dla koni sportowych są specjalnie opracowane pod kątem ich potrzeb i prawidłowo zbilansowane pod względem białka i energii, więc koń na takiej diecie otrzyma wszystkie potrzebne składniki w odpowiednich proporcjach. Przykładem tak zbilansowanej paszy mogą być Krafft Performance lub GAIN Sport 10 Mix.
Z kolei w przypadku młodych koni wyścigowych, które jeszcze nie zakończyły wzrostu i rozwoju, można pomyśleć o specjalnej paszy, takiej jak Krafft Groov Protein o 13% zawartości białka.
Trzeba pamiętać, że koń jedzący dużo białka pije więcej wody i wydala więcej moczu, przez co traci również istotne ilości elektrolitów. Warto więc pomyśleć o dodatku preparatów elektrolitowych, takich jak Derbymed Isoton.
Podsumowanie
Wszystkie konie wymagają odpowiedniej ilości białka w diecie, ponieważ jest to składnik konieczny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak jakość i ilość tej substancji w diecie zależą od wieku i sposobu użytkowania danego konia. Nadmiar jest równie niekorzystny, co niedobór, więc należy skrupulatnie kontrolować delikatną równowagę pomiędzy podawaniem właściwej ilości, która zapewni jak najlepsze efekty, a przekarmieniem białkiem, co wywoła niekorzystne skutki i obniży możliwości fizyczne zwierzęcia. Warto przy tym pamiętać, że prawidłowo zbilansowana dieta jest kluczem do zdrowia nie tylko koni sportowych, ale i wszystkich innych, niezależnie od wieku lub sposobu użytkowania.
Białko jest więc najczęściej przecenianym, ale również najbardziej niezrozumianym składnikiem końskiej diety, niemniej jednak powinniśmy je uważać raczej za sprzymierzeńca niż za wroga.
Opracowano na podstawie:
https://redmills.ie/blog/expert-advice/advice/Protein-%e2%80%93-Friend-Foe/
