Jesteśmy często bombardowani sprzecznymi opiniami i radami na temat skrobi. Czy konie w ogóle jej potrzebują? Czym jest skrobia i jak koń ją trawi? Jaką dawkę skrobi, o ile w ogóle, powinniśmy podawać? Czy nasz koń potrzebuje diety niskoskrobiowej i co to dokładnie oznacza? Niniejszy artykuł jest próbą wyjaśnienia niektórych często spotykanych błędnych przekonań na temat podawania skrobi, a także udzielenia odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Czym są węglowodany?
W końskiej diecie znajdują się dwa rodzaje węglowodanów – strukturalne i niestrukturalne.
Węglowodany strukturalne (celuloza i hemicelulozy) tworzą włóknistą część roślin. Takie pasze jak trawa, siano i sianokiszonka, a także włókniste elementy pasz treściwych (np. łuska owsa i łuska sojowa) dostarczają koniowi węglowodanów strukturalnych, określanych zbiorczym mianem włókna paszowego.
Węglowodany strukturalne są odporne na działanie enzymów trawiennych w jelicie cienkim i ulegają rozkładowi dopiero w jelicie ślepym i grubym. Dokonują tego bakterie bytujące w tej części przewodu pokarmowego. Fermentacja bakteryjna polega na rozkładzie włókna do lotnych kwasów tłuszczowych, które koń wykorzystuje jako źródło energii.
Węglowodany niestrukturalne (NSC), czyli cukry proste i skrobia, znajdują się niemal we wszystkich materiałach paszowych, łącznie z ziarnem zbóż, trawą i paszami objętościowymi suchymi, przy czym ich poziom różni się zależnie od rodzaju paszy. Trawa pastwiskowa ma niewiele skrobi, ale sporo cukrów prostych – od 7 do 30% suchej masy, zależnie od warunków środowiska. Z kolei zboża zawierają bardzo dużo skrobi. Na przykład owies może zawierać ponad 40% tego składnika.
Czym jest skrobia?
Skrobia to polisacharyd złożony z długich łańcuchów cząsteczek glukozy (cukru). Rośliny magazynują skrobię w komórkach po to, by następnie wykorzystywać ją jako źródło energii dla procesów wzrostu i rozwoju. Po zjedzeniu rośliny przez konia skrobia ulega strawieniu, a koń wykorzystuje uzyskaną z niej energię. Najwięcej skrobi zawierają takie zboża, jak owies, kukurydza i jęczmień, jednak znajduje się ona niemal we wszystkim, co koń je, w tym w trawie, sianie i sianokiszonce, co dodatkowo podwyższa całkowitą dawkę skrobi i cukrów w diecie konia.
Po zjedzeniu przez konia zbudowane z cząsteczek glukozy łańcuchy skrobiowe są rozkładane przez enzymy trawienne jelita cienkiego (amylazę) na pojedyncze cząsteczki, które następnie są wchłaniane do krwi. Wzrost poziomu glukozy we krwi pobudza trzustkę do wyrzutu insuliny, która następnie aktywuje transport glukozy do komórek, na przykład do mięśni. Koń jest w stanie od razu wykorzystać glukozę do produkcji energii, natomiast niewykorzystany nadmiar jest magazynowany na później.
Skrobia może stać się problemem, jeśli jest podawana w sposób nieprawidłowy lub jeśli koń ma nieograniczony dostęp do wysokoskrobiowych pasz. Obecność skrobi może nasilić objawy niektórych schorzeń, takich jak na przykład nawracający powysiłkowy rozpad mięśni (RER), miopatie na tle spichrzania polisacharydów (PSSM), wrzody żołądka i ochwat. Dlatego tak istotne jest, byśmy wiedzieli jak bezpiecznie i efektywnie żywić konie paszami skrobiowymi.
Objętość posiłku, poziom skrobi w dawce i wpływ obróbki ziarna na strawność
Bezpieczeństwo i skuteczność trawienia skrobi u koni zależy w dużej mierze od sposobu obróbki lub gotowania ziarna, objętości pojedynczego posiłku i poziomu skrobi w danej paszy. Podawanie dużych porcji surowych, wysokoskrobiowych pasz (np. pełnego ziarna jęczmienia) sprawia, że więcej niestrawionej skrobi przechodzi do jelita ślepego i grubego.
Jeśli tak się stanie, skrobia ulega szybkiej fermentacji przez bakterie produkujące kwas mlekowy, co zakwasza środowisko jelita grubego i może wywołać rozliczne problemy zdrowotne, w tym kolkę i ochwat.
Dawka skrobi, jaką zjada koń w jednym posiłku, zależy bezpośrednio od poziomu tego składnika w paszy. Producenci pasz zwykle podają procentową zawartość skrobi w danym produkcie – przykładowo, 36% skrobi oznacza, że w jednym kilogramie paszy znajduje się 360 gramów tego składnika. Najlepiej jest nie przekraczać dawki 2 g skrobi na kilogram masy ciała konia w jednym posiłku, a więc do 1 kg skrobi w jednym posiłku dla konia o wadze 500 kg.
Aby dodatkowo usprawnić trawienie skrobi w jelicie cienkim, firma RED MILLS stosuje zaawansowane metody obróbki termicznej ziarna zbóż, w tym płatkowanie na parze oraz podwójne granulowanie. Pozwalają one zwiększyć dostępność skrobi dla enzymów trawiennych jelita cienkiego, dzięki czemu trawienie enzymatyczne przebiega skuteczniej, a do jelita grubego przechodzi znacząco mniejsza (a nawet zerowa) ilość skrobi. Pasze poddane obróbce termicznej lub gotowaniu obniżają ryzyko zakwaszenia jelita grubego i wynikających z niego problemów zdrowotnych.
Znaczenie skrobi w żywieniu koni
Wszystkie organizmy żywe potrzebują energii, by funkcjonować. Wymagają jej wszystkie procesy fizjologiczne, np. oddychanie, trawienie, wydzielanie mleka i wiele innych, niepowiązanych bezpośrednio z mięśniami funkcji. Energia kojarzy nam się na ogół z treningiem i czynnością skurczową mięśni. Aby ją pozyskać, organizm konia wykorzystuje węglowodany i tłuszcze, używając dwóch rodzajów procesów metabolicznych – tlenowego i beztlenowego.
Metabolizm tlenowy (aerobowy) pozyskuje energię z węglowodanów, w tym skrobi, oraz z tłuszczów, ale tylko wtedy, kiedy jest wystarczająco dużo tlenu. Energia generowana podczas przemian tlenowych jest wykorzystywana głównie do niezwiązanych z mięśniami procesów fizjologicznych, a także podczas pracy o niewielkiej intensywności, czyli w czasie stępa i kłusa oraz podczas długotrwałego wysiłku o małej intensywności, np. w czasie rajdu.
Z kolei metabolizm beztlenowy (anaerobowy) wykorzystuje glikogen (postać glukozy odpowiadającą za zapasy energii w organizmie), ale ten rodzaj przemian nie potrzebuje tlenu. Jest on wykorzystywany głównie w czasie bardzo intensywnego, ale krótkotrwałego wysiłku (np. gwałtownych zrywów, galopu, skoków), dlatego jest tak istotny dla koni sportowych.
Podczas treningu konie wykorzystują w różnym stopniu zarówno przemiany aerobowe, jak i anaerobowe, jednak ich wzajemne proporcje zależą od indywidualnych cech zwierzęcia oraz rodzaju i intensywności wykonywanego wysiłku. Konie wyczynowe rzadko są w stanie całkowicie zaspokoić zapotrzebowanie na energię bazując wyłącznie na paszach objętościowych, więc dodatek pewnej ilości cukrów i skrobi jest istotny, szczególnie jeśli intensywność treningu rośnie. Skrobia i cukry proste są potrzebne również do uzupełniania rezerw glikogenu mięśniowego po wysiłku, szczególnie podczas kilkudniowych zawodów, kiedy regeneracja między startami musi następować szybciej.
Czy skrobia ma wpływ na zachowanie konia?
Pasza nie jest w stanie zmienić psychiki ani charakteru konia, więc niezależnie od tego, co wsypiemy do żłobu, nie jest możliwe, by naturalnie pobudliwy i szybko reagujący koń pełnej krwi zmienił się nagle w spokojnego, ospałego kuca, i odwrotnie. Jednak przemyślany dobór rodzaju i dawki energii (kalorii) może pomóc uzyskać pożądane zachowania. Na przykład, koniowi nadmiernie pobudliwemu trzeba zapewnić pasze o wolno uwalnianej energii (oparte na tłuszczu i włóknie), co pomoże zrównoważyć jego temperament. Z kolei koń ospały i mało reaktywny, któremu brakuje tej “iskry”, skorzysta z paszy o wyższej zawartości skrobi, która dostarcza szybko uwalnianej energii.
Co oznacza dieta wysokoskrobiowa i niskoskrobiowa?
Na razie nie dysponujemy zbyt dużą liczbą badań nad optymalną ilością skrobi w diecie konia, a różne konie mają różne wymagania pod tym względem. Ważne jest, by przy ocenie diety zwierzęcia zwrócić uwagę nie tylko na procentową zawartość skrobi w paszy, ale również na całkowitą dzienną dawkę tego składnika.
Całkowita dzienna dawka węglowodanów obejmuje skrobię i cukry pochodzące z trawy i/lub siana. Warto wykonać analizę żywieniową tych pasz, by uzyskać informacje na temat zawartości skrobi.
Większość gotowych pasz treściwych opartych na zbożach zawiera 20-30% skrobi. Dysponujemy jednak również paszami niskoskrobiowymi zawierającymi poniżej 20% skrobi (jak na przykład RED MILLS Horse Care 10 i Horse Care 14), a nawet o minimalnym poziomie tego składnika (np. balancer RED MILLS Grocare).
Czy mój koń wymaga diety niskoskrobiowej?
Taka dieta będzie niezbędna w przypadku koni nadmiernie pobudliwych lub skłonnych do niektórych schorzeń, jak:
- Wrzody żołądka i/lub jelita grubego
- Nawracający powysiłkowy rozpad mięśni (mięśniochwat)
- Miopatia z zaburzeniami spichrzania węglowodanów (PSSM)
- Zespół Cushinga
- Zaburzenia gospodarki insulinowej
- Zespół metaboliczny
Powinniśmy brać pod uwagę całkowitą dawkę skrobi ze wszystkich źródeł, w tym z pasz objętościowych. Niektóre z wymienionych powyżej problemów ulegają nasileniu lub pogorszeniu przez obecność skrobi w diecie. Mając konia cierpiącego na którykolwiek z nich, należy przedyskutować sposób żywienia z lekarzem weterynarii lub kompetentnym specjalistą żywienia koni.
Nadmiar skrobi lub nieprawidłowe żywienie paszami wysokoskrobiowymi może mieć niepożądane konsekwencje, jednak bez wątpienia stanowi ona istotny element diety. Karmiąc niewielkimi porcjami i stosując pasze oparte na ziarnie gotowanym lub w inny sposób poddanym obróbce termicznej, upewniamy się, że skrobia jest trawiona i wykorzystywana w sposób jak najbardziej efektywny.
Jeśli mamy wątpliwości co do wyboru paszy dla wymagającego konia lub uważamy, że dany koń skorzystałby z diety niskoskrobiowej, warto skonsultować się z doświadczonym doradcą żywieniowym.
https://redmills.ie/blog/expert-advice/advice/Everything-need-know-Starch/
