“Co jedzą konie?” czyli składniki pasz dla koni

Najważniejsza dla zdrowia koni jest dobrze ułożona i zbilansowana dieta, jednak – podobnie jak podczas rodzinnych zakupów w sklepie spożywczym – wybór najlepszej paszy może być przytłaczający przy tak wielu sprzecznych informacjach na ten temat. Wiedza na temat tego, co znajduje się w poszczególnych rodzajach pasz dla koni, może Ci pomóc w ułożeniu najlepszej diety dla Twojego końskiego przyjaciela.

Sześć rodzajów składników odżywczych

Składnik odżywczy to substancja, którą konie jedzą w paszy i która jest kluczowa dla funkcjonowania organizmu zwierzęcia. W każdej paszy dla koni znajdują się różne składniki odżywcze, ale ich rodzaje i proporcje różnią się zależnie od rodzaju paszy.
Składniki odżywcze dzielą się na 6 głównych klas: węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, minerały i woda. Przyjrzyjmy się każdej z nich i wyjaśnijmy, dlaczego są tak ważne dla zdrowia koni i gdzie należy ich szukać.

Co jedzą konie – węglowodany (cukry)

Węglowodany to źródło energii dla organizmu konia. Istnieje wiele rożnych typów węglowodanów. Niektóre węglowodany (np. celuloza) stanowią dla roślin materiał konstrukcyjny, dzięki któremu ich łodygi mają odpowiednią sztywność. Ten rodzaj węglowodanów strukturalnych tworzy włókno paszowe, które stanowi podstawę końskiej diety i jest trawione przez pożyteczne mikroorganizmy żyjące w końskim jelicie grubym i ślepym.

Z kolei cukry proste (glukoza i fruktoza) oraz złożone (skrobia i fruktany) stanowią zapas energii dla rośliny (i dla konia, który ją zjada) i określa się je mianem węglowodanów niestrukturalnych.

Ten typ węglowodanów znajduje się we wszystkich roślinach, ale szczególnie dużo jest ich w zbożach, na przykład w kukurydzy, jęczmieniu, owsie, itd. Są one trawione w żołądku i jelicie cienkim konia.

Węglowodany to kluczowy element składowy roślin, dlatego tak naprawdę praktycznie niemożliwe jest, by koń otrzymywał „dietę niskocukrową”, ponieważ wszystko, co je, zawiera rośliny, a więc i jakieś cukry. Są one obecne wszędzie, od trawy pastwiskowej aż po owies i gotowe pasze.

Dieta niskocukrowa jest niezbędna dla zdrowia koni z problemami metabolicznymi – przewlekłym ochwatem lub zespołem metabolicznym, ale dla zdrowego konia węglowodany są ważnym źródłem energii, bez którego nie sposób się obejść.

Co jedzą konie – tłuszcze

Tłuszcze (oleje dla koni) to inne, bardzo ważne źródło energii w diecie dla koni. Tak naprawdę zawierają one trzy razy więcej energii niż cukry – co może być korzystne albo niekorzystne, zależnie od konia. Koniom, które intensywnie pracują lub muszą nieco przybrać na wadze, tłuszcz w diecie może się przydać. Z kolei koniom otyłym – niekoniecznie.

Poza energią tłuszcz zapewnia też inne korzyści. Dieta bogata w ten składnik sprawia, że sierść konia nabiera połysku. Dodatek oleju do paszy sprawia, że mniej się ona pyli, co chroni układ oddechowy konia przed podrażnieniem i chorobami. Tłuszcz może też zastąpić energię z cukrów u koni, które potrzebują diety niskocukrowej.

Konie na diecie złożonej wyłącznie z siana i trawy będą jadły bardzo mało tłuszczu, ponieważ w tych paszach znajduje się bardzo mało tego składnika. Podobnie ziarna zbóż nie zawierają zbyt wiele tłuszczy.
Zatem skąd bierze się tłuszcz w diecie konia? Jednym ze źródeł są gotowe pasze granulowane, w których zawartość tego składnika to 5–15%. Istnieją również wysokotłuszczowe pasze opracowane po to, by podnieść ogólny poziom energii w diecie. Zawierają one do 30% tłuszczu.

Skąd się bierze tłuszcz w paszy dla koni?

Tłuszcz w gotowych paszach pochodzi z takich surowców jak siemię lniane lub otręby ryżowe.
Oleje dla koni to kolejny dobry sposób na wyższy poziom tłuszczu w diecie. Można używać różnych rodzajów olejów, ale najlepszy dla optymalnego zdrowia konia będzie olej lniany. Można go dodawać do porcji zboża lub gotowej granulowanej paszy.

Tłuszcz zawiera specjalne, niezbędne dla zdrowia konia składniki – kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Organizm konia nie jest w stanie ich wytworzyć, więc trzeba upewnić się, że znajdą się one w paszy. Kwasy omega-3 zmniejszają stany zapalne w organizmie i wspomagają zdrowie żołądka oraz podnoszą odporność.

Jeśli chcemy dodać tłuszczu do końskiej diety, powinniśmy to robić powoli, przez okres 2 do 3 tygodni. Zaczynamy od niewielkiej ilości (ok. 1/4 szklanki oleju na raz) i co kilka dni zwiększamy ją o kolejne ¼ szklanki, aż osiągniemy założoną dawkę. Dodatek oleju rozkładamy po równo na wszystkie karmienia w ciągu dnia. Nie należy dodawać więcej niż 1-2 szklanki oleju na dzień.
Jeśli chcemy podawać otręby ryżowe, najlepsze będą otręby stabilizowane, ponieważ niestabilizowane szybko się psują. Zasady wprowadzania ich do diety są takie same jak w przypadku olejów.

Co jedzą konie – białko

Białka pełnią w organizmie ważną rolę. Większości z nas kojarzą się one z budowaniem mięśni, ale to nie jedyna funkcja, jaką pełnią. Białka są ważne również dla syntezy hormonów i enzymów, kolagenu (od którego zależy stan ścięgien i więzadeł) oraz dla transportu składników odżywczych.
Białka składają się z aminokwasów. Koń jest w stanie samodzielnie wytworzyć tylko niektóre z nich, dlatego pozostałe (nazywane niezbędnymi aminokwasami egzogennymi) muszą koniecznie znaleźć się w paszy. Zawartość niektórych z tych niezbędnych aminokwasów (np. lizyny) jest oznaczona na etykietach gotowych pasz.

Białka znajdują się w różnych produktach wchodzących w skład diety dla konia. Siano i trawa zawierają białko, ale jego poziom może być różny, zależnie od gatunku i stopnia dojrzałości rośliny. Na ogół lucerna i koniczyna zawierają więcej białek niż trawy. Rośliny młode i bardziej ulistnione zawierają więcej białka niż rośliny starsze i zdrewniałe.

Białko znajduje się też w zbożach i gotowych paszach. Zboża na ogół zawierają mniej białka od siana i traw, natomiast najwięcej tego składnika znajduje się w mączkach wytwarzanych z nasion roślin oleistych, z których wyciśnięto olej (słonecznik, soja, rzepak). W diecie koni najczęściej spotyka się mączkę sojową. Soja, podobnie jak lucerna, to roślina motylkowa, i dlatego również zawiera więcej białka. Gotowe pasze o wyższym poziomie białka mają w swoim składzie właśnie mączkę sojową.

Co jedzą konie: witaminy

Witaminy to związki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są potrzebne w bardzo małych dawkach. Witaminy dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) oraz rozpuszczalne w wodzie (wit. C i wit. z grupy B).

Każda witamina odgrywa w organizmie ważną rolę. Na przykład wit. A jest kluczowa dla prawidłowego widzenia, a wit. D – dla zdrowych kości. Niedobory witamin prowadzą do rozwoju chorób, ale ich nadmiar (znacznie rzadziej spotykany) może być równie szkodliwy.

Jeśli koń jest zdrowy i je odpowiednio dużo siana lub trawy dobrej lub średniej jakości, to najprawdopodobniej jego poziom witamin będzie wystarczający. W sytuacji, gdy siano i trawa są słabej jakości (na przykład siano wyblakło od słońca i zawiera mniej witamin), należy podawać koniowi balancer, który wyrówna te niedobory. Jeśli zwierzę ma problemy ze zdrowiem, a lekarz podejrzewa, że przyczyną może być niedobór witamin, warto skontaktować się ze specjalistą żywieniowym, który odpowiednio zbilansuje dietę.

Co jedzą konie: minerały

Minerały to, podobnie jak witaminy, kluczowe dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu składniki, potrzebne w bardzo małych dawkach. Każdy z nich spełnia konkretną rolę, na przykład wapń jest niezbędny dla zdrowych kości.
Lista minerałów niezbędnych dla zdrowia koni jest dość długa i obejmuje między innymi:

* wapń
* cynk
* fosfor
* żelazo
* magnez
* mangan
* selen
* jod
* siarkę
* kobalt
* miedź


Trzy inne minerały – potas, sód i chlor – to elektrolity dla koni, które grają ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego nawodnienia organizmu. Koń intensywnie się poci w czasie wysiłku i wraz z potem traci te pierwiastki. Dlatego trzeba zapewnić mu nie tylko wodę, ale również rozpuszczone w niej elektrolity, po to, by zwierzę szybciej odzyskiwało formę.

Podobnie jak w przypadku witamin, niedobory i nadmiary składników mineralnych mogą powodować u koni różne schorzenia. Jeśli koń jest zdrowy i dostaje dobrej jakości siano z dodatkiem jakiejś gotowej paszy, jego dieta najprawdopodobniej będzie zawierała wystarczająco dużo minerałów. Jeśli jednak ma kłopoty ze zdrowiem, a Ty nie masz pewności, że jego dieta zawiera odpowiednią dawkę soli mineralnych, skontaktuj się z lekarzem weterynarii i specjalistą żywienia koni, by określić na czym polega problem i jak dostosować dietę, by go rozwiązać.

Co piją konie: woda

Woda jako element diety jest często niedoceniana i pomijana, ale dla zwierzęcia stanowi najistotniejszy składnik pokarmowy. Około 60—70% masy ciała konia to właśnie woda, która znajduje się w komórkach i poza nimi, w płynie międzykomórkowym.

Wiele gatunków zwierząt, jeśli to konieczne, jest w stanie przetrwać całe tygodnie na bardzo małej ilości jedzenia a nawet całkiem bez niego, ale żadne zwierzę nie przetrwa dłużej niż kilka dni bez wody.

Dorosły koń potrzebuje przeciętnie 30—45 litrów wody dziennie, a nawet więcej, zależnie od temperatury otoczenia i intensywności treningu. Klacze karmiące również potrzebują więcej wody, podobnie jak konie jedzące głównie suche siano. Z kolei konie na diecie opartej głównie na paszy treściwej lub korzystające ze świeżej trawy pastwiskowej będą piły nieco mniej.

Wnioski

Przyglądając się temu, co koń zjada w ciągu całego dnia, możemy być zaskoczeni ilością rozmaitych składników odżywczych, jakie znajdują się w sianie i paszach treściwych. Upewnijmy się, że koń dostaje wystarczająco dużo jedzenia (około 2—3% masy ciała zwierzęcia) dziennie, a jego jakość jest odpowiednio wysoka. Dzięki temu końska dieta będzie odpowiednio zbilansowana.

Trzeba również pamiętać, by uwzględnić poziom aktywności i stan fizjologiczny konia – konie intensywnie trenujące 4—5 razy w tygodniu będą potrzebowały więcej składników pokarmowych niż konie lekko pracujące tylko raz w tygodniu. Jeśli koń ma problemy ze zdrowiem, doświadczony specjalista żywieniowy powinien ocenić jego dietę, by upewnić się, że dostarcza ona wszystkich potrzebnych zwierzęciu składników odżywczych.