Słysząc określenie “powysiłkowe krwawienie z płuc”, większość osób natychmiast pomyśli o koniach wyścigowych, a innym być może przyjdą na myśl kuce do polo lub konie startujące w WKKW na najwyższym poziomie. Dlatego zaskoczeniem może być fakt, że do uszkodzenia naczyń krwionośnych położonych głęboko w końskich płucach może dojść nawet podczas intensywnego treningu w kłusie.
Czym jest powysiłkowe krwawienie z płuc?
Powysiłkowe krwawienie z płuc (EIPH – Exercise Induced Pulmonary Haemorrhage) pojawia się, gdy podczas treningu dojdzie do pęknięcia naczyń krwionośnych w płucach. Krew wypływa do światła dróg oddechowych, wypełniając najpierw mniejsze, a następnie większe oskrzeliki, a ruchy rzęsek nabłonka rzęskowego (wyściółki dróg oddechowych odpowiedzialnej za usuwanie śluzu i zanieczyszczeń) przesuwają ją wzdłuż tchawicy w kierunku gardła i nozdrzy. W większości przypadków koń połyka krew, dlatego nigdy nie pojawia się ona w nozdrzach, a jej obecność w drogach oddechowych można stwierdzić dopiero podczas endoskopii. U większości koni do płuc dostaje się bardzo mała ilość krwi, ponieważ pękają jedne z najmniejszych naczynek (naczynia włosowate) o ściankach sto razy cieńszych niż grubość ludzkiego włosa. Dzięki tak cienkim ściankom tlen swobodnie przechodzi z światła dróg oddechowych do krwi. Znacznie rzadziej zdarza się pęknięcie większych naczyń. W takim przypadku krwi jest zbyt dużo, by koń mógł ją przełknąć, więc pojawia się ona w nozdrzach pod postacią zwykłego czerwonego płynu albo różowej piany. W niektórych przypadkach takie krwawienie do płuc może skończyć się śmiercią zwierzęcia.
Dlaczego pękają naczynia w końskich płucach?
Przeprowadzono wiele badań nad przyczynami spowodowanego wysiłkiem pękania naczyń krwionośnych płuc. Wiemy więc, że mogą się do niego przyczyniać pewne zjawiska występujące podczas treningu.
Ciśnienie krwi: Jednym z nich jest wzrost ciśnienia krwi w naczyniach płucnych. Przy dużym wzroście ciśnienia ściany naczyń krwionośnych sztywnieją i łatwiej pękają. Pomyślcie o długim, cienkim baloniku – bardzo trudno jest sprawić, by pękł, jeśli nie jest nadmuchany, ale jeśli nadmuchamy go mocno i ściśniemy lub skręcimy, pęka z łatwością.
Opór powietrza: Ludzie są w stanie oddychać zarówno przez nos, jak i przez usta, natomiast koń może to robić wyłącznie przez nozdrza. Taki rodzaj oddychania bardzo silnie obciąża płuca, podobnie jak oddychanie przez słomkę. Wyniki licznych badań wykazały, że wysiłek związany z wdechem przyczynia się do uszkodzeń kapilar (najmniejszych naczyń) płucnych.
Intensywny ruch w czasie treningu: Udowodniono, że bieg po bardzo twardym podłożu zwiększa ryzyko krwawień do płuc u koni wyścigowych. U koni kończyny przednie są połączone z kłodą wyłącznie za pomocą mięśni i więzadeł, bez udziału kości. Przy silnym i nagłym obciążeniu przednich nóg masą ciała konia, szczególnie w galopie i cwale, klatka piersiowa jest gwałtownie ściskana pomiędzy łopatkami, co powoduje powstanie “fali uderzeniowej” w okolicy płuc, która nadweręża tkanki i prowadzi do pęknięć napiętych ścianek kapilar płucnych.
Schorzenia dróg oddechowych: Wyniki licznych badań wykazały, że u koni z problemami płucnymi częściej dochodzi do krwawień niż u osobników o zdrowych płucach. Dzieje się tak dlatego, że stany zapalne dróg oddechowych osłabiają ścianki naczyń krwionośnych.
Problemy z sercem: U niektórych koni występuje stan nazywany migotaniem przedsionków serca. Polega on na nieprawidłowych skurczach dwóch niewielkich struktur w górnej części serca (przedsionków), przez co krew cofa się do płuc, a ciśnienie w naczyniach płucnych rośnie. U koni z migotaniem przedsionków krwawienia z płuc ustępują po wyleczeniu problemów z sercem.
Stres: Uważa się również, choć nie ma na to jednoznacznych dowodów, że konie nerwowe i zestresowane są bardziej narażone na krwawienie płucne.
Jak diagnozuje się krwawienia do płuc u koni?
Krew pojawiająca się w nozdrzach po intensywnym wysiłku najprawdopodobniej (ale nie zawsze) pochodzi z płuc, jednak większość koni z tym problemem nie ma żadnych zewnętrznych objawów krwawienia. Z tego względu najczęściej stosowaną metodą diagnostyczną jest endoskopia dróg oddechowych. Badanie wykonuje się 30-40 minut po zakończeniu treningu, ponieważ tyle czasu potrzeba, by krew przemieściła się z najdrobniejszych oskrzelików do światła tchawicy. Ilość widocznej w tchawicy krwi oznacza się w czterostopniowej skali, gdzie 0 oznacza całkowity brak krwi, a 4 krew pokrywającą ponad połowę widocznej powierzchni wewnętrznej tchawicy.
Jak często występuje EIPH?
Badania wykazały, że jednorazowa endoskopia u koni wyścigowych wykonywana bezpośrednio po wyścigu ujawnia obecność krwi w tchawicy w 40 do 80% badanych przypadków. Jeśli natomiast wykonamy badanie trzykrotnie u tego samego konia przy rożnych okazjach, krew w tchawicy pojawi się przynajmniej raz. Z kolei endoskopia u innych grup koni wykazuje, że krwotoki płucne występują u 45% koni westernowych startujących w wyścigach wokół beczek, u 30% kuców do polo i u 13% koni startujących w WKKW.
Jakie skutki ma krwotok płucny?
Krwawienia o nasileniu średnim do intensywnego wpływają negatywnie na wydolność wysiłkową zwierzęcia. Istnieją również dowody na związek krwotoków ze stanami zapalnymi dróg oddechowych. Powtarzające się krwawienia powodują powstawanie zbliznowaceń tkanki płucnej i odkładanie się hemosyderyny – związku żelaza o szaroniebieskim zabarwieniu. Uszkodzona tkanka nie funkcjonuje prawidłowo, jest sztywniejsza i nie pozwala na efektywną wymianę gazową. Ponadto takie uszkodzenie jest nieodwracalne.
Leczenie i opieka nad koniem z EIPH
Krew w nozdrzach zawsze jest powodem do niepokoju i jeśli się pojawi, należy skonsultować się z lekarzem weterynarii. Źródłem krwawienia niekoniecznie muszą być płuca, ponieważ może ono pochodzić również z górnych dróg oddechowych (okolice głowy). Czasem krew w nozdrzach pojawia się po uderzeniu w głowę lub przy zakażeniu grzybiczym worków powietrznych. W przypadkach krwawień płucnych bez zewnętrznych objawów standardowo podaje się furosemid, chociaż wyniki najnowszych badań wskazują, że jego skuteczność spada przy częstym podawaniu. Innym, opartym na naukowych dowodach sposobem są plastry Flair zapobiegające zapadaniu się nozdrzy podczas treningu.
Higiena układu oddechowego konia wpływa na zmniejszenie ryzyka krwotoków, ponieważ każdy, nawet najmniejszy stan zapalny dróg oddechowych stanowi dodatkowe obciążenie dla płuc. Najczęstszą przyczyną zapaleń i innych chorób układu oddechowego, którym można z łatwością zapobiec, jest kurz i pył unoszący się w powietrzu stajni, szczególnie pochodzący z siana. Doskonałym sposobem redukcji zapylenia w stajni oraz ilości lotnych cząstek kurzu, roztoczy i zarodników grzybów wdychanych przez konia jest parowanie siana w parownikach firmy Haygain.
Oparty na naturalnych olejkach eterycznych i ziołach Derbymed Bronchopulmin to silnie działający suplement na płuca dla koni, wzmacniający ochronę układu oddechowego, łagodzący podrażnienia i poprawiający odporność.
Podsumowanie
- Krwawienia płucne o różnym nasileniu występują u wszystkich koni intensywnie trenujących w galopie lub w szybszych chodach.
- Krwawienia są bardziej nasilone u koni poddawanych bardzo intensywnemu wysiłkowi, np. u koni wyścigowych, kuców do polo, koni WKKW, skoczków itd.
- Przyczyny krwawień nie są do końca zbadane, ale uważa się, że wysokie ciśnienie krwi, opór powietrza przy wdechu, praca na twardym podłożu, stres i schorzenia układu oddechowego mogą przyczyniać się do występowania krwotoków.
- Krwotoki o średniej lub dużej intensywności mogą obniżać wydolność wysiłkową konia i na dłuższą metę powodować nieodwracalne uszkodzenia płuc.
- Krew w nozdrzach zawsze stanowi powód do niepokoju. W takim przypadku należy skonsultować się z lekarzem weterynarii.
- Obniżenie zawartości kurzu i pyłów w powietrzu stajennym pozwala w prosty sposób zredukować ryzyko chorób układu oddechowego.
