U wysokoźrebnych klaczy objawy zatrucia alkaloidami wytwarzanymi przez grzyby endofityczne zasiedlające konkretny gatunek traw – kostrzewę trzcinową – obejmują: przenoszone ciąże, pogrubienie tkanek łożyska, zbyt duże źrebięta, trudne porody oraz słabą laktację lub całkowity brak laktacji po porodzie. Wytwarzane przez endofity alkaloidy wykazują szczególne, często toksyczne oddziaływanie na organizm konia. Najobficiej występującym w kostrzewie alkaloidem jest ergowalina, potencjalnie wywołująca zaburzenia krążenia krwi w kopytach i ochwat u koni.
Badacze z Uniwersytetu Stanu Kentucky przyglądali się grzybom endofitycznym i ich alkaloidom, a także składowi roślinnemu runi pastwiskowej po to, by obliczyć zawartość ergowaliny w trawach rosnących na pastwiskach przeznaczonych dla klaczy źrebnych.* Wprawdzie dokładny dopuszczalny poziom ergowaliny w diecie klaczy źrebnych nie został jeszcze ustalony, ale badacze Uniwersytetu Stanu Kentucky przyjęli 200 ppb jako najwyższe akceptowalne stężenie, ponieważ właśnie przy takim poziomie ergowaliny u klaczy zaczął się pojawiać skurcz dalszego odcinka tętnicy palcowej wspólnej. Tętnica palcowa zaopatruje w krew tkanki kopyta, a jej omacywanie ma na celu wykrycie tętnienia naczyń palca.
U klaczy wysokoźrebnych pasących się na pastwiskach, gdzie stężenie ergowaliny waha się w zakresie 201-500 ppb, ryzyko zatrucia jest umiarkowane, ale można dodatkowo je zredukować poprzez obniżenie stężenia tego alkaloidu za pomocą zabiegów agrotechnicznych, takich jak koszenie i usuwanie zainfekowanych kłosów nasiennych kostrzewy, przy czym kosić należy na wysokości około 15 cm od poziomu gleby, ponieważ ergowalina gromadzi się u podstawy źdźbeł. Pastwiska, na których stężenie ergowaliny przekracza 500 ppb, są uznawane za nieodpowiednie dla klaczy wysokoźrebnych.
Poza laboratoryjną analizą zielonki pod kątem obecności endofitów i ergowaliny, podejmując decyzje o sposobie gospodarowania pastwiskiem możemy kierować się ilością kostrzewy trzcinowej w masie roślinnej, chociaż warto również skonsultować się z lekarzem weterynarii. Z kolei doświadczony agrotechnik specjalizujący się w roślinach pastwiskowych może nam pomóc prawidłowo określić skład runi pastwiska.
- Jeśli kostrzewa trzcinowa stanowi mniej niż 10% runi, ryzyko zatrucia u klaczy wysokoźrebnych jest niewielkie, z wyjątkiem okresów silnego stresu fizjologicznego roślin, podczas których większość gatunków, poza mocno wyrastającą kostrzewą, przechodzi w stan uśpienia.
- Jeśli kostrzewa stanowi 10-25% runi, ryzyko zatrucia nadal jest niewielkie, ale nie ma gwarancji pomyślnego zakończenia ciąży. Klacze należy uważnie obserwować, jeśli ostatnie 60-90 dni przed porodem przypada na marzec i kwiecień.
- Jeśli kostrzewa stanowi 25-50% runi, ryzyko zatrucia jest znaczne, szczególnie w okresie stresu fizjologicznego roślin, dlatego też większość stadnin rezygnuje z wypasu klaczy wysokoźrebnych na 60 do 90 dni przed terminem porodu.
- Jeśli kostrzewa stanowi 50-100% runi, ryzyko zatrucia jest wysokie, a klacze wysokoźrebne w okresie ostatnich 60-90 dni przed porodem powinny zostać bezwzględnie usunięte z takiego pastwiska.
Zależnie od wyjściowego składu runi na danym pastwisku agrotechnik może zalecić podsiew, chemiczne metody tępienia chwastów, ograniczanie zasięgu kostrzewy lub całkowitą rekultywację pastwiska.
Uzyskano już nowe odmiany kostrzewy trzcinowej, zawierające endofity, które wytwarzają alkaloidy odpowiedzialne za korzystne cechy, takie jak odporność na suszę i szkodniki roślin, ale jednocześnie są pozbawione zdolności wytwarzania alkaloidów szkodliwych dla wysokoźrebnych klaczy. +
*Lea, K.L.M., and S.R. Smith. 2021. Using on-farm monitoring of ergovaline and talk fescue composition for horse pasture management. Toxins 13:683.
+McDowell, K., V. Taylor, T. Phillips, K. Lea, R. Smith, G. Aiken, and M. Barrett. 2019. Pregnant mares grazing a novel endophyte-infected tall fescue foal normally. Journal of Equine Veterinary Science 74:56-64.
https://ker.com/equinews/fescue-toxicosis-in-mares-how-much-ergovaline-is-too-much/
