Porady żywieniowe – od ostatnich tygodni ciąży ciąży poprzez pierwsze dni życia źrebięcia (artykuł opublikowany w czasopiśmie The Irish Field). Autorzy: Nichola Reynolds i Kirsty McCann.

Ostatni okres przed wyźrebieniem i pierwsze dni życia źrebięcia potencjalnie mogą wpłynąć na jego przyszłe zdrowie i możliwości sportowe. Ten czas może być prawdziwym wyzwaniem zarówno dla konia, jak i hodowcy. To, co klacz i źrebię otrzymają w tym czasie, będzie procentowało w przyszłości, więc planując opiekę nad klaczą w okresie przedporodowym, nie zapominajmy też o zaplanowaniu jakościowego i dostosowanego do potrzeb jej i źrebięcia żywienia na każdym etapie.

KOŃCOWY OKRES CIĄŻY

W czasie ostatnich 90 dni ciąży płód powiększa swoje rozmiary aż o 60%. Prawidłowe żywienie źrebnej klaczy w tym okresie może pomóc jej donosić ciążę i w przewidzianym terminie urodzić zdrowe źrebię, a ponadto przyspieszy zwijanie się macicy po porodzie i może wpłynąć na skuteczność kolejnego krycia. Dobrze zbilansowana dieta klaczy to także dobra jakość siary, odpowiednia produkcja mleka w laktacji oraz prawidłowy rozwój i zdrowie źrebięcia.

Zapotrzebowanie klaczy na białko, wapń i fosfor znacznie wzrasta w ostatnim okresie ciąży. Podobnie, lecz mniej intensywnie, wzrasta zapotrzebowanie na energię, więc należy zwrócić szczególną uwagę na kondycję klaczy i nie dopuścić do otyłości. Rośnie też zapotrzebowanie na pierwiastki śladowe, czyli żelazo, cynk, miedź i mangan. Są one szczególnie istotne pod koniec ciąży, gdyż płód magazynuje je w wątrobie, skąd będą pobierane i wykorzystywane na procesy wzrostu i rozwoju po porodzie, jako że ich zawartość w mleku klaczy jest dość niska.

Działanie wapnia w połączeniu z fosforem jest szczególnie dobrze zbadane, gdyż oba te pierwiastki stanowią podstawowy budulec mocnych kości. Klacz hodowlana musi je otrzymywać we właściwej proporcji, czyli optymalnie będzie to Ca:P 2:1. Jeśli żywienie klaczy opiera się głównie na dużej ilości zbóż (na przykład owsa), musimy zwrócić szczególną uwagę na dawkę wapnia, ponieważ zboża zawierają bardzo mało tego pierwiastka. W takiej sytuacji idealnym wyborem będzie Foran Equine’s Cal-Gro, dostarczający zarówno wapnia, jak i fosforu w prawidłowych proporcjach, a ponadto szeregu innych składników niezbędnych dla prawidłowego rozwoju szkieletu.

Podawana w zalecanych ilościach pasza Connolly’s Red Mills Stud Cubes lub Mix zapewnia idealną dla wysokoźrebnej klaczy dawkę składników odżywczych. Często jednak zdarza się, że w ostatnim okresie przed porodem apetyt klaczy ulega osłabieniu, przy czym dotyczy to szczególnie pasz objętościowych. Trzeba zatem podzielić dzienną dawkę paszy treściwej na kilka mniejszych posiłków, co zapewni klaczy optymalną podaż substancji odżywczych. Jeśli jednak klacz nadal je niechętnie, warto podać jej Connolly’s Red Mills GROCARE ‒ koncentrat najważniejszych mikroskładników odżywczych. Dla poprawy apetytu można zastosować bardzo smaczny preparat witaminowy B-Complete firmy Foran Equine, który skutecznie zachęca do jedzenia, a ponadto stanowi doskonałe źródło witamin z grupy B.

Inne witaminy istotne dla klaczy wysokoźrebnych to witamina A i E. Pasze objętościowe suche i podsuszane (np. siano i sianokiszonka) w porównaniu ze świeżą trawą pastwiskową zawierają stosunkowo niewiele tych witamin. Szczególne znaczenie ma witamina E, która wpływa na jakość siary, a więc również na poziom odporności klaczy i źrebięcia. Dodatek witaminy E może pomóc, jeśli podejrzewamy, że siara nie jest najlepszej jakości (np. u pierwiastek, starszych klaczy hodowlanych lub takich, u których już wystąpił podobny problem). Prostym sposobem dostarczenia klaczy dodatkowej witaminy E jest suplement witaminowy firmy Foran Equine, przeznaczony do mieszania z paszą treściwą.

NOWORODEK

Dobrej jakości siara jest dla nowo narodzonego źrebięcia ważniejsza od jakiejkolwiek paszy, więc powszechnie nazywa się ją płynnym złotem. Jest to gęsty, kleisty, żółtawy płyn, powstający w wymieniu pod wpływem zmian hormonalnych w ciągu kilku ostatnich tygodni przed porodem.

Płód w macicy nie ma żadnego kontaktu z antygenami, więc nowo narodzone źrebię nie jest do końca sprawne pod względem odpornościowym, gdyż jego układ immunologiczny funkcjonuje, ale nie produkuje jeszcze własnych przeciwciał. Z kolei przeciwciała matki nie mają zdolności przechodzenia do organizmu płodu, a pierwszym ich źródłem dla noworodka jest dopiero siara. Przeciwciała z siary są kluczowe dla ochrony źrebięcia przed chorobami w ciągu pierwszych kilku tygodni życia, po których zaczyna ono produkować swoje własne przeciwciała.

Źrebię musi bezwzględnie napić się siary w ciągu pierwszych 12 godzin po porodzie, gdyż  w tym czasie jego organizm zachowuje maksymalną zdolność absorpcji przeciwciał przez wyspecjalizowane komórki wyściółki jelita cienkiego. Jeśli przeciwciała nie zostaną pobrane z siary lub zostaną pobrane w zbyt małej ilości, rośnie ryzyko wystąpienia groźnych dla życia infekcji. Niektóre z czynników wpływających na intensywność produkcji i jakość siary to wiek klaczy, czy klacz jest pierwiastką czy nie, oraz jej ogólny stan zdrowia i jakość żywienia.

Pierwsze kilka godzin po porodzie to dla źrebięcia okres przystosowania do życia poza organizmem matki, wymagający licznych, niezbędnych do przeżycia procesów adaptacyjnych. Obsługa stajni powinna być dobrze zaznajomiona z prawidłowymi cechami i reakcjami zdrowego źrebięcia po to, by jak najszybciej zauważyć wszelkie odstępstwa od normy. Tętno noworodka powinno przekraczać 60 uderzeń na minutę (zwykle 80-120 uderzeń w ciągu pierwszej doby po porodzie), a liczba oddechów ‒ 30 na minutę (przez pierwsze kilka dni życia zwykle jest to około 60 oddechów na minutę). Ciepłota ciała stanowi kluczowy wskaźnik skuteczności procesów adaptacyjnych, a także ewentualnych infekcji. Typowy zakres dla źrebiąt wynosi od 37,5 do 38,9°C.

Parametry fizyczne są równie istotne jak fizjologiczne. Nowo narodzone źrebię powinno przyjąć pozycję podparcia na mostku już w około 5 minut od momentu porodu, a odruch ssania powinien się u niego pojawić po około 20 minutach. W ciągu 1 do 2 godzin źrebię powinno podjąć próby wstania, a po kilku nieudanych próbach i upadkach, w ciągu 2-3 godzin powinno już stać i skutecznie ssać. Obsługa stajni powinna sprawdzić skuteczność ssania i upewnić się, że źrebię prawidłowo chwyta strzyk. Pierwszy kał, zwany smółką, powinien się pojawić w ciągu pierwszej doby, co stanowi dowód prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego.

W pierwszym okresie życia źrebię ssie około 30 razy na dobę, pobierając przy tym ilość siary równą 20-25% masy swojego ciała, która z kolei zwiększa się o 2-3% dziennie. Noworodki niezdolne do ssania będą wymagały alternatywnego wsparcia żywieniowego. W takiej sytuacji należy skontaktować się z lekarzem weterynarii, aby określić dlaczego źrebię nie jest w stanie ssać oraz wykryć inne ewentualne problemy. 

Źrebięta są stworzeniami lubiącymi stały, prosty i powtarzalny plan dnia. Ssanie ‒ wypróżnienie ‒ sikanie ‒ sen, przerywane okazjonalnym brykaniem wokół matki lub zabawą z rówieśnikami na łące. Każde odstępstwo od normalnego zachowania powinno stanowić powód do wzmożonej obserwacji, ponieważ wczesna interwencja weterynaryjna jest kluczowa dla skutecznego leczenia chorego źrebięcia.

Suplementacja multiwitaminowa jest szczególnie korzystna dla źrebiąt chorych lub w okresie rekonwalescencji po chorobie, ponieważ w tym okresie ich organizmy są poddawane stałemu obciążeniu związanemu, nie tylko ze stanem zdrowia, ale również ze wzrostem i rozwojem silnego układu odpornościowego. Preparat Friska Foal to multiwitaminowy suplement z dodatkiem prebiotyku, opracowany jako specjalne wsparcie żywieniowe dla źrebiąt chorych lub narażonych na stres w różnych sytuacjach, na przykład przy transporcie. Podawany raz dziennie do pyska suplement Friska Foal ma przyjemny smak, co jest wielką zaletą, jeśli musimy przez kilka dni z rzędu podawać źrebiętom leki doustne. Można go bezpiecznie podawać także noworodkom, a niektóre stadniny stosują go jako standardową część opieki nad źrebiętami w okresie do kilku pierwszych tygodni życia.

LAKTACJA

Zapotrzebowanie żywieniowe klaczy w laktacji można porównać do zapotrzebowania konia wyścigowego w treningu. Nie ma w tym nic dziwnego, zważywszy że źrebię pełnej krwi potrafi wypić 8 litrów mleka w ciągu pierwszej doby życia, a po tygodniu ilość ta wzrasta do 15 litrów na dobę. W rezultacie rosną też wymagania żywieniowe klaczy pod względem wody, energii, białka, witamin i składników mineralnych. Niedobór składników pokarmowych w tym okresie powoduje, że aby utrzymać produkcję mleka na odpowiednim poziomie klacz zaczyna zużywać własne zasoby energetyczne ze szkodą dla swego organizmu. Klacze pełnej krwi w szczycie laktacji będą potrzebować paszy treściwej opracowanej z myślą o koniach hodowlanych, takiej jak Connolly’s Red Mills Stud Cubes lub Mix. W miarę spadku produkcji mleka w późniejszym okresie laktacji lub jeśli klacz nadmiernie przybiera na wadze, dawka paszy powinna zostać zmniejszona. Klaczom, które nie otrzymują zalecanej dawki powinno się podawać GROCARE Balancer, który zapewni im stałą podaż optymalnych ilości wszystkich kluczowych mikroskładników odżywczych, ale bez zbędnych kalorii.

Jedno z najczęściej zadawanych przez hodowców pytań brzmi: czy moja klacz ma wystarczająco dużo mleka, by wykarmić źrebię?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy zadać kilka dodatkowych:

Czy wymię klaczy wygląda na pełne?

Czy źrebię zachowuje się normalnie?

Czy jest aktywne i w dobrej kondycji?

Czy stale próbuje dostać się do wymienia i niecierpliwie trąca głową okolice stawu kolanowego klaczy?

Czy klacz kwiczy, kopie lub wygląda na sfrustrowaną próbami ssania?

Czy źrebię w stałym tempie przybiera na wadze?

Jeśli klacz i źrebię wyglądają normalnie, nie ma powodu do obaw. Jeśli zaś źrebię jest osłabione i stale przebywa przy wymieniu, próbując ssać, lub jeśli klacz zaczyna zdradzać objawy zniecierpliwienia, można mieć wątpliwości co do intensywności produkcji mleka.

PREPARATY MLEKOZASTĘPCZE

Substancje odżywcze zawarte w mleku klaczy są kluczowe dla przeżycia źrebięcia, więc zbyt mała ilość pokarmu może stanowić zagrożenie życia noworodka ze względu na jego niewielkie rezerwy energetyczne, których zużycie powoduje hipoglikemię, utratę wagi, odwodnienie i podatność na infekcje.

Jeśli klacz produkuje zbyt mało mleka lub nie produkuje go wcale, należy zacząć dokarmiać źrebię. Przez kilka tygodni od porodu przewód pokarmowy noworodka nie jest przystosowany do pobierania pasz o konsystencji stałej, więc trzeba mu podawać mleko od innej klaczy lub preparat mlekozastępczy. 

Preparat mlekozastępczy powinien mieć takie same walory odżywcze jak mleko klaczy. Źrebię można karmić butelką, jednak ze względu na ryzyko zachłyśnięcia i potencjalny rozwój zapalenia płuc powinna to robić wyłącznie dobrze przeszkolona osoba. Karmienie butelką wymaga więcej czasu od obsługi stajennej, a także może stać się przyczyną rozwoju problemów behawioralnych w przyszłości.

Najlepiej wybrać preparat mlekozastępczy przeznaczony do podawania z wiadra po wymieszaniu z wodą (ciepła woda może zachęcić do picia większych ilości), dzięki czemu źrebię będzie mogło korzystać z niego z taką samą częstotliwością, jak z wymienia klaczy. Wiadro powinno znajdować się na wysokości łopatki źrebięcia. Należy przy tym monitorować kondycję zwierzęcia oraz częstotliwość picia, ponieważ może zdarzyć się, że źrebię będzie piło zbyt dużo.

Nieco starszym źrebiętom poza preparatem mlekozastępczym można podawać małe ilości paszy dla źrebiąt. Naturalna ciekawość skłoni źrebię do próbowania, a następnie wyjadania zawartości żłobu. Doskonałą pierwszą paszą dla źrebiąt powyżej 3 tygodnia życia jest Connolly’s Red Mills Foal Granulat.

Jeśli zdarzy się, że źrebię zostanie osierocone, najlepszym rozwiązaniem jest znalezienie dla niego klaczy mamki, co pozwoli na bardziej naturalny odchów.

KIEDY ŹREBIĘTA ZACZYNAJĄ PAŚĆ SIĘ I PIĆ WODĘ?

Źrebięta z natury są ciekawskie i już w kilka dni po urodzeniu zaczynają interesować się tym, co je klacz. 

Mleko klaczy zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe źrebięcia w ciągu pierwszych sześciu do ośmiu tygodni życia. W tym okresie pobiera ono ilość mleka równą około 25% masy jego ciała. Zatem nawet jeśli źrebię interesuje się paszą klaczy i podjada z jej żłobu, nie oznacza to, że ta pasza jest mu niezbędna do zaspokojenia potrzeb żywieniowych na tak wczesnym etapie. Dopiero w okolicy trzeciego miesiąca, kiedy wartość odżywcza mleka spada, źrebię powinno być przyzwyczajane do jedzenia specjalnej paszy dla źrebiąt. 

Źrebię nabiera zdolności do jedzenia paszy objętościowej w miarę, jak wyrzynają mu się kolejne zęby, a potrzebna do trawienia włókna flora bakteryjna przewodu pokarmowego jest dobrze ustabilizowana. Pobierania wody źrebię uczy się obserwując matkę i dzieje się to jeszcze przed pojawieniem się faktycznej fizjologicznej potrzeby picia. Zainteresowanie wodą zaobserwowano już u jednodniowych źrebiąt, ale zazwyczaj kontakt włosów czuciowych z mokrą substancją zniechęca je do zanurzania pyska. Ta niechęć w późniejszym okresie zostaje pokonana przez fizjologiczną potrzebę picia.

Więcej informacji na temat żywienia klaczy hodowlanych i źrebiąt można uzyskać, kontaktując się z firmami Foran i Connolly’s RED MILLS.

 

https://foranequine.com/expert-advice/step-by-step-guide-to-mare-and-foal-nutrition/