Trawa… świeża, słodka, pyszna… wydaje się, że to idealna pasza dla koni. I rzeczywiście, trudno jest znaleźć konia, nawet niejadka, który nie rzuciłby się na trawę, gdy tylko wypuścimy go na pastwisko. Jak więc to możliwe, że taka łatwo dostępna, smakowita i naturalna pasza może stanowić zagrożenie dla niektórych koni i kuców?
Po bliższym przyjrzeniu się widać, że problemem nie jest trawa jako taka, ale raczej obecność w niej pewnych konkretnych typów cukrów.
Fruktany to specyficzne cukry występujące w gatunkach traw klimatu chłodnego. Zwykłe mechanizmy trawienia enzymatycznego, działające w żołądku i jelicie cienkim i rozkładające rozpuszczalne w wodzie cukry, nie są w stanie strawić cząsteczek fruktanów. Fruktany przechodzą więc w całości do jelita ślepego i grubego, gdzie łatwo ulegają fermentacji, przez co szybko wzrasta poziom kwasowości w jelicie. powstający wtedy kwas mlekowy nie jest wykorzystywany przez bakterie jelitowe ani absorbowany przez organizm, więc akumuluje się w jelitach, wywołując kolkę i ochwat u koni korzystających z pastwiska.
Problemy trawienne związane z bujną wiosenną trawą mogą grozić każdemu koniowi. Wysoki poziom łatwo fermentujących cukrów zawartych w trawie może stanowić spory problem dla nieprzyzwyczajonego do nich układu trawiennego. Szczególnie wrażliwe na wysoki poziom fruktanów są kuce – ze względu na gen “tycia z powietrza”, który pozwala im przeżyć na niewielkiej ilości niezbyt bogatej paszy, a także konie otyłe – z powodu insulinooporności. Niemniej jednak wiele koni może bez problemu spędzać część dnia na pastwisku, jeśli ich przewód pokarmowy zaadaptuje się do takiej zmiany diety i jeśli stosujemy preparaty buforujące treść jelita ślepego i grubego, które pomagają neutralizować kwas mlekowy.
Fruktany powstają w procesie fotosyntezy. Fotosynteza zachodzi w liściach roślin w ciągu dnia – im bardziej słoneczny dzień, tym intensywniejsza fotosynteza i tym więcej fruktanów. Z kolei w nocy cukry są zużywane na przez rosnącą roślinę. Nadmiar niezużytych cukrów jest magazynowany w tkankach rośliny. Wiele gatunków traw klimatu chłodnego przechowuje fruktany w dolnej części łodygi, tuż nad ziemią. Czynnikiem krytycznym dla wzrostu i wykorzystania cukrów jest temperatura – jeśli w nocy utrzymuje się poniżej 4°C, trawy nie rosną, a niewykorzystane cukry pozostają w liściach w niebezpiecznie wysokim stężeniu.
Kiedy więc najlepiej wypasać konie, by uniknąć fruktanów?
Odpowiedź na to złożone pytanie brzmi: “To zależy”. Jedną z kwestii, które należy rozważyć, jest dzienny cykl wzrostu i spadku poziomu fruktanów w trawach. Jeśli w dzień jest ciepło, a w nocy chłodno (temperatura spada poniżej 4°C), nie wypuszczamy na pastwisko koni wrażliwych, a pozostałym znacznie ograniczamy czas spędzany na trawie. Jeśli w dzień jest słonecznie, a w nocy nadal ciepło, konie wypasamy wcześnie rano, kiedy trawy zdążyły już zużyć cały cukier wytworzony poprzedniego dnia, jednak sprowadzamy je z pastwiska zanim zrobi się gorąco, a produkcja cukrów w trawach na nowo ruszy pełną parą.
Kolejnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest cykl życia traw. Wiosną, kiedy trawy zaczynają rosnąć, pierwsze 8 do 15 cm wyrastającego źdźbła zawiera bardzo niewiele fruktanów. Jednak należy mieć się na baczności – młoda trawa zawiera wprawdzie mało fruktanów, ale również mało nie ulegających strawieniu lignin oraz celulozy. Konie mają tendencję do objadania się taką młodą, smakowitą trawą. Tymczasem w trawach dojrzałych (o źdźbłach długości powyżej 15 do 25 cm) poziom fruktanów, celulozy i lignin jest wyższy, przez co konie niezbyt chętnie je jedzą. Dlatego też całkowite spożycie fruktanów może być podobne w obu przypadkach, niezależnie od tego, czy konie jedzą duże ilości trawy młodej czy niewielkie mniej smacznej trawy dojrzałej.
Wypas należy planować w taki sposób, by pastwiska nie były nadmiernie wyjadane. Na silnie wyjedzonych pastwiskach konie są zmuszone zjadać niższe części łodyg, w których roślina gromadzi fruktany. Niemniej jednak konie mają tendencję do wybiórczego wyjadania roślin i często wybierają trawy o wyższej zawartości fruktanów nawet wtedy, gdy mają do dyspozycji większą różnorodność roślin.
Ponadto również niekorzystne warunki środowiskowe mogą spowodować wzrost poziomu fruktanów. W roślinach narażonych na suszę lub przymrozki, zawartość tych cukrów może wzrosnąć nawet o 30%.
Ogólną zasadą jest, że konie o wysokim zapotrzebowaniu na energię są w stanie poradzić sobie z fruktanami, jeśli tylko weźmiemy pod uwagę ich całościowy bilans energetyczny. Do koni, które na ogół tolerują wysoki poziom fruktanów w paszy, jeśli tylko umożliwimy im stopniową adaptację, należą konie młode (którym lepiej nie podawać zbyt wiele ziarna, jeśli mamy sezon na wysokofruktanową trawę), klacze w laktacji, konie intensywnie pracujące, konie chude (jeśli nie są zarobaczone lub chore), oraz rasy niezbyt dobrze wykorzystujące paszę, na przykład konie pełnej krwi angielskiej. Z kolei te, które nie powinny jeść trawy z fruktanami, to konie dobrze wykorzystujące paszę (“tyjące z powietrza”), kuce oraz konie z nadwagą. Należy bacznie przyglądać się wszystkim koniom korzystającym z pastwiska i często sprawdzać ich samopoczucie pod kątem objawów kolki lub ochwatu.
Kwestia fruktanów może być złożona i zagmatwana. Jeśli mamy wątpliwości, a musimy ograniczyć koniowi ilość zjadanej trawy, używajmy kagańców pastwiskowych, zaczynajmy przyzwyczajanie do wypasu od krótkich pobytów na trawie, które następnie stopniowo wydłużamy, w razie wystąpienia objawów kolki lub ochwatu natychmiast skontaktujmy się z lekarzem weterynarii i poprośmy o wskazówki, i wreszcie trzymajmy konie wrażliwe jak najdalej od pastwiska. Warto również stosować pasze zawierające probiotyki oraz bufory treści jelitowej, które pomogą zapobiec schorzeniom wynikającym z przejedzenia wysokofruktanowymi trawami.
https://ker.com/equinews/managing-horses-on-high-fructan-pastures/
